نقاش معروف کتاب هزار و یک شب را می شناسید؟

میرزا ابوالحسن خان غفاری ملقب به “نقاش باشی و صنیع الملك” فرزند میرزا محمد در سال 1229 هجری قمری در کاشان به دنیا اومد، او عموی کمال الملك مشهوره. از دوران کودکیش اطلاع دقیقی نیست، اما 29 سالش بود که تابلو رنگ و روغن قشنگش مورد توجه محمد شاه قرار گرفت. در سال 1263 هجری قمری به دستور ناصرالدین شاه برای تکمیل هنر نقاشیش به ایتالیا فرستاده شد. تو ایتالیا به رونگاری از آثار استادانی چون رافائل و تیسین پرداخت. مثلا دو اثر معروف رافائل به نام‌های مادونای فولین و عروج حضرت مسیح رو نقاشی کرد، که تابلوی اولی در غارت و غائله‌ی خونه‌ی ميرزا علی اصغر خان اتابک تیر بهش خورد و بعدها به دست علی اکبرخان مزین الدوله تعمیر شد.

بعد از برگشتش به ایران نسخه خطی هزار و يك شب رو که شامل 1134 صفحه بود با همکاری شاگرداش مصور به تصویر کشید. در سال 1277 هجری قمری به دستور ناصرالدين شاه رئیس چاپخانه دولتی شد و مسئولیت نشر روزنامه «وقایع اتفاقیه» رو به عهده گرفت ولی بعد یه مدت اسمشو عوض کرد و گذاشت روزنامه‌ی «دولت علیه ایران». انتشار این نشریه شروع حرکتی در هنر ایران در قرن سيزده هجری قمری بود که طی اون هنر چهره نگاری که تا اون زمان تنها به حوزه دربار اختصاص داشت به شکل زیادی بین مردم عادی راه یافت.

تاسیس اولین مدرسه نقاشی ایران توسط نقاش معروف کتاب هزار و یک شب

تو همون سال اولین مدرسه‌ی نقاشی ایران رو تاسیس کرد که شاگردای معروفی مثل میرزا عباس شیرازی تحویل جامعه داد. صنیع الملک سه پسر به اسم‌های اسدالله خان، سیف الله خان و یحیی خان داشت که هر سه تا تو نقاشی کردن دست داشتن؛ ولی بچه‌ی آخر ذوق و استعداد رو از پدرش به ارث برده بود و صورتش هم به پدرش شباهت داشت؛ تو نقاشی اینقدر مهارت پیدا کرد که باعث جلب توجه ناصرالدین شاه قرار گرفت. یحیی خان از سمت شاه لقب «ابوالحسن ثالث» گرفت و با این لقب مشهور شد، تا جایی که پای بیشتر آثار خودش رو با ابوالحسن ثالث امضا می‌کرد.

یکی از ویژگی‌های عالی صنیع الملک طراحی، رنگ آمیزی و انتخاب موضوع با اصالت ایرانی بودنه که خودش رو گم نکرد و با اونکه از روش هنر غربی خیلی چیزها یاد گرفته بود، هیچ موقع خودش رو در برابر اون نباخت و شخصیت هنری خودش رو بی ارزش نکرد. همینه که به نظر ما، محل و موقعیتش رو در بین هنرمندای قرن‌های اخیر ایران مشخص و ممتاز میکنه و مقام و عزت هنرش رو در نظر دوست داران نقاشی اصیل ایرانی بالا می بره.

سرانجام این نقاش بزرگ سال ۱۲۸۳ هجری قمری از دنیا میره، ولی شاهکارهای هنریش برای همیشه اسم اون رو زنده نگه داشته. از صنیع الملک بیشتر از ۱۵۰۰ اثر آبرنگ، رنگ و روغن و سیاه قلم باقی مونده. بیشتر آثارش به صورت ۱۱۳۴ نقاشی آبرنگ شبیه مینیاتور، در نسخه‌ی شش جلدی کتاب هزار و یک شب محفوظ مونده.

آثار با ارزشش مثل تالار برلیان، طبيب، وصف سلام ناصر الدین شاه زیاده؛ ولی نمونه‌ای از اونها شامل:

1- نقاشی کتاب هزار و یک شب که از شاهکارای صنیع الملکه، این کتاب توسط خطاط معروف اون زمان، «محمدحسین تهرانی» به مدت هفت سال در شش جلد نوشته شد و نقاشان معروفی اون رو نگارگری کردن که سرپرستی گروه رو میرزا ابوالحسن ثانی یا صنیع الملک به عهده داشت؛ همچنین یکی از تصاویر معروفه این کتاب، امیرکبیره که روبروش ناصرالدین شاه در سن جوانی هست.

2- شمایل مولای متقیان حضرت علی (علیه االسلام) که به دستور ناصرالدین شاه به صورت مدال ساخته شده.

3- تابلو رنگ و روغن که تصویر پیرزنی رو در حال تماشای زنی زیبا با جوانی هست، در سال 1259 هجری قمری کشیده و در موزه‌ی سلطنتی انگلستان نگه داری میشه.

4- پنج تصویر آبرنگ در کتاب «شیرین و خسرو» وحشی بافقی؛ متعلق به کتابخانه‌ی کاخ گلستان.

5- تصویر رنگ و روغن محمد شاه؛ در سال 1260 هجری قمری، که در موزه‌ی کاخ گلستان نگه داری میشه.

6- تصویر حاجی میرزا آقاسی؛ در سال 1262 هجری قمری.

۷- تصویر خورشید خانم از بانوهای محترم خاندان غفاری؛ در سال 1259 هجری قمری.

8- تصوير فرخ خان امین الدوله (پسر عموی پدرش).

9- سه تصویر از فرزندان امین الدوله که تو مجموعه‌ی حسینعلی غفاری هست.

۱۰- تصوير زن جوانی با آبرنگ که در نهایت زیبایی و آراستگی تکیه به متکا داده در سال 1267 هجری قمری در دارالسلطنه اصفهان کشیده شده.

۱۱- تابلو آبرنگ شاهزاده با نديمان؛ در سال 1260 هجری قمری.

۱۲- تابلو مجلس بزم ؛ در سال 1276 هجری قمری.

۱۳- تصویر آبرنگ عزت الله خان شاهسون؛ در سال 1261 هجری قمری.