تپه سیلک کاشان به عنوان اولین محل پیدایش تمدن از زبان پدرش

تپه سیلک در کشورمان کمتر شناخته شده اما پر رمز و راز که یکی از کهن ترین تمدن های بشری را در خود جای داده است، تپه‌ای که در بیست و چهارم شهریور ۱۳۱۰ شمسی در فهرست آثار تاریخی و ملی ایران به ثبت رسیده است. در قسمت جنوب غربی کاشان و در مسیر خیابان امیرکبیر یا جاده معروف فین که به باغ زیبای فین منتهی می‌شود در سمت راست خیابان واقع شده است.

ماجرای تپه سیلک از زبان پدرش

من عباس اعتماد فینی ، فرزند استاد احمد اعتماد فینی متولد سال ۱۳۱۵ شمسی ، مرحوم پدر من استاد احمد در سال ۱۳۱۰ شمسی برای اولین بار کارش را با آقای دکتر گریشمن فرانسوی در تپه سیلک شروع کرد و سی و چهار سال با ایشان کار کرد و موفق به اخذ مدال طلا موفقیت شد که حاصل این همکاری صادقانه را ورود من به هیئت باستان شناسی در سال ۱۳۲۸ شمسی زمانی که دقیقاً من ۱۸ سال داشتم ، کارم را شروع کردم.

مدت بیست و هشت سال با این هیئت خارجی ، هجده سال با آقای پروفسور گریشمن و ده سال با پروفسور ژان پرو کار کردم و بعد از یک وقفه چند ساله بین کار من و شغل آزادم اتفاق افتاد که این وقفه برای من خیلی بد و خیلی دیر گذر بود تا زمانی که در چهاردهم دیماه ۱۳۸۰ بنا به دعوت آقای دکتر صادق ملک شهمیرزادی کارم را در تپه‌های باستانی سیلک شروع کردم.

وجه تسمیه سیلک

از کجا شروع میشه و از چی شروع میشه؟ تپه سیلک از فرهنگ بومی محل گرفته شده چون کاشانی ها به سفال شکسته میگن سیاله بر وزن پیاله و این تپه ، محل پیاله سازی بوده و وجه تسمیه از اینجا شروع میشه ولی آقای گریشمن اعتقاد دارد که آشور بانی‌پال پادشاه آشوری در فتوحاتش که از جمله قلاع تصرفی که داشته اسم میبره به نام شیکلیکی یا شیلککی ، که آقای گریشمن احتمال می‌ده که این قلعه شیلککی که جزء فتوحات اون پادشاه نام داشته همین تپه سیلک هست ، همچنین ایشون جای دیگه نام یک حاکم را می‌برد به نام سیاه لخش که وجه تسمیه تپه سیلک است.

پیدایش و سفال های یافت شده تپه سیلک

بر حسب یک تصادف و اونم بارانهایی که در فصل بهار ، باران های خشن می‌باره از این کوه های کرکس سرچشمه میگیره و به طرف شمال کاشان در حرکت از جمله جایی رو که مورد تهاجم قرار می‌ده‌ تپه های ب قبرستان تپه سیلک است که دوتا از قبرها را سوراخ میکنه و روز بعد رهگذرانی که از اینجا عبور می‌کنند توجه ایشان جلب می‌شه به این سوراخ‌هایی که در قبرها هست ، می‌روند جلو می‌بینند از این کوزه‌های منقاره بلند منقوش منحصر به فرد این جا هست این کوزه‌ها را بر می دارند در بازار کاشان به شخصی به نام سلیمان یهودی می‌فروشند.

تدریجا این کوزه‌ها از موزه لوور پاریس فرانسه سر در میاره. مسئول موزه ملی فرانسه نامه‌ای می‌نویسه به مسئول موزه ملی ایران هم شخصی بوده به نام آقای آندره گدار فرانسوی که به نام به دعوت دولت ایران برای سر و سامان دادن به وضع باستان‌شناسی ایران به تهران اومده بوده. آقای آندره گدار وقتی که نامه رو میگیره و میبینه از حیطه تخصصی خودش بیرونه.

خوب فرانسوی ها اصولا از حال همدیگر از طریق سفارت اطلاع دارد و میدونه که آقای پروفسور گریشمن در جنوب ایران و در شوشتر در غار پبده کار میکنه نامه رو مینویسه برای آقای گریشمن در شوش دانیال و بعد از چند روز آقای گریشمن میان به اینجا روی تپه سیلک. با توجه به وفور سفالینه‌های نقشینه که روی تپه های سیلک ریخته آنها تشخیص می‌دهند که اون کوزه هایی که در موزه لوور فرانسه هست از آن تپه سیلک هست (متعلق به تپه سیلک).

در سال ۱۳۱۱ شمسی آقای گریشمن کارشو در تپه‌های باستانی سیلک شروع میکنه و مدت سه سال در اینجا کار میکنه حاصل کارش دوجلد کتاب بسیار ارزنده در رابطه با تمدن این مرز و بوم می نویسه و ایشان تشخیص میده که اولین گردهمایی انسانها در یک جانشینی روی تپه سیلک بوده. البته امروزه ما بهش تپه سیلک میگیم ولی همچین اسمی در آن زمان وجود نداشته. در نزدیکی ساحل دریاچه تتیسی که بر مرکزیت ایران حاکم بوده زند گی را شروع می‌کنند.

شش دوره فرهنگی سیلک

ما گفتیم آقای دکتر گریشمن تپه سیلک را به شش دوره فرهنگی تقسیم کرده است. دو دوره‌اش به قبل از ورود آریایی‌ها است به نام اَوِنها و کاسیها ، کسانی هستند که از کنار دریای خزر تا جنوب ایران زیر سیطره حکومتشان بود و یکی از نامهای دریای خزر برگرفته از قوم کاسی هست به نام کسبین این کسبین برگرفته از قوم کاسیها هست.

بعدا ورود آریایی‌ها است (دوره سوم) ، آریایی ها وقتی که وارد ایران شدن مخصوصاً وارد سیلک شدن ، سران سکنه سیلک را قلع و قمع کردند و خودشان با مردم اجین شدند و زندگی کردند. قوم چهارم (دوره چهارم) ما قوم ایلامی ها هست و قوم پنجم ما (دوره پنجم) مادها هست. قوم ششم هخامنشیان (دوره ششم) هست. این شش دوره‌ای که آقای گریشمن برای این جا در نظر گرفته ، برگرفته از همین تحقیقاتی که ایشون داشته. تمدن اون برمیگرده به هفت هزار سال قبل ، اول اینها چرخ سفالگری را ابداع می‌کنند بعد چرخ سفالگری نقاشی و ساختن کوزه ها را شروع می‌کنند.

نقاشی به این صورت به وجود می‌آید که من در یک کتابی که نوشته یکی از باستان شناس‌های خارجی بود کوزه گری که کوزه ها را از گل درست می‌کرده و تو آفتاب می گذاشت که خودش احتمالا یا پسرش یا یکی از رهگذران که رد می‌شوند و انار می خورده و احتمالاً آن قطره انار یا میوه روی اون کوزه میریزه و ممکنه با هم درگیر میشه که کار منو خراب کردی و خلاصه اون کوزه رو به همون شکلی که آب انار روی کوزه باقیمانده بود در داخل کوره پخته میشه و اون رنگ انار نقش مایه‌ای را به وجود میاره که این نقش مایه بعداً به صورت نقاشی در میاد.

یا مثلا رنگ که از گل اخرا و آلیاژی از پوست میوه ها و آب میوه ها هست مثل پوست انار ، پوست گردو ، روناس و کلیا کویر و خیلی از چیزایی که امروز از قلم افتاده به این دلیل است که ما این نقاشی‌ها را و این نقش مایه ها را از هشت هزار سال پیش بر روی سفالینه ها به وضوح میتونیم ببینیم.

با توجه به اینکه در تپه های سیلک آقای گریشمن در حدود بیست یا هفده تا تبلت خط نوشته پیدا کرده به علت این که این تبلت هایی که پیدا شده الفباشون خونده نشده و تکمیل نیست کسی رمزی برای خوندن اینها پیدا نکرده و رمزگشایی نشده و اینا نامفهوم مونده هنوز ، امیدوارم در فعالیت‌های بعدی که در تپه‌های سیلک خواهد شد بتوانند بقایای این خط را پیدا کنند و به طوری که این خط آثار و علائم خودشو نشون میده که تقریبا میشه گفت که مادر خط هیروگلیف مصری باشد.

راس میراث فرهنگی جهان تپه های باستانی سیلک هست ، واقعا دیگه حرف نداره ولی این هنرمندان و این کسانی که این ودیعه‌ها را برای ما به یادگار گذاشتن واقعاً انتظار دارند که ما در حفظ و حراست اینها کوشا باشیم امیدوارم که قابلیت این را داشته باشیم که این ودیعه ها را حفظ و حراست کنیم ، چون اتکاء ما امروز در جهان به فرهنگ و تمدن تپه های سیلک و امثال تپه های سیلک است و این شخصیت و هویت ایرانی ها را در عرصه فرهنگی جهان می‌رساند.

اینجا رو به سه اسم آقای گریشمن اسم‌گذاری کرد یکی پلی د رویا به زبان فرانسه قصر شاهی ، یکی دژ مستحکم و آخری هم که در کتاب ایران از آغاز تا اسلام روی معبد خیلی تکیه کرده. در هر صورت نظریه آقای دکتر صادق ملک شهمیرزادی و یکی دو تا از باستان شناس در زیگورات بودن اینجا محق است. ولی اکثر باستان شناسان اینجا را یک سازه عظیم زمان مادی می‌شناسند.

تپه سیلک نمونه‌ای طلایی از تپه های باستانی ایران

کهن ترین مردم دشت نشین ، مردم تپه سیلک کاشان بودند که آثار زندگی آنان در کاوش ها کشف شده است میدانگاه باستانی سیلک در منطقه فین کاشان پیشینه‌ای نزدیک به هفت هزار سال دارد و به اعتقاد کارشناسان با کاوش‌های جدید در آن ، گنجینه های گرانبها و دسته اول درباره پیشینیان و تاریخ کهن ایران پیدا خواهد شد.

به عنوان مهمترین پایگاه باستان شناسی ایران، پیشینه‌ای کهن تر از تمدن هخامنشیان دارد و بدیهی است که پرسپولیس و پاسارگاد شناخته‌تر و مشهورتر است ولی مهمترین پایگاه باستان شناسی در ایران تپه سیلکی که متاسفانه ناشناخته باقی مانده و لازم است این مکان به جهانیان معرفی شود چراکه اطلاعات فراوانی درباره تاریخ و تمدن کهن در اختیار جهانیان قرار دهد.

از ظروف به دست آمده می‌شود به ظروف لوله‌دار و یا به شکل حیوانات و پرندگان اشاره کرد که سطح آنها تماما با نقوش هندسی ، حیوانی و انسانی تزیین شده است و در اکثر نقش ساده حیوان روی سفال ها دیده می‌شود. چیزی که الآن قابل مشاهده است دو تپه به فاصله حدود ششصد متر که جلوی این تپه ها گورستانهایی از انسانهای ماقبل تاریخ وجود دارد.